Leiderschap is een moeilijk begrip. Veel moeilijker dan leider zijn. Leiderschap kent vele gezichten in vele verschillende situaties en in vele verschillende delen van de wereld. Leiderschap in Nederland is nogal anders dan in Rusland, Amerika, Turkije of waar dan ook. Leiderschap is ook anders op verschillende momenten in tijd, zelfs op dezelfde plek met dezelfde mensen. Helaas kennen veel leiders maar een manier om leider te zijn, ongeacht de omstandigheden.
Juist in deze tijden van crisis is situationeel leiderschap de enige manier van leiden, omdat de wereld, hoe goed je die ook denkt te kennen, anders is dan normaal. Elke week, elke dag is anders dan je gewend bent. Want niets is meer normaal. Niet het oude normaal en zeker niet het nieuwe normaal.
Volstrekt idioot
De reacties van de gewone mensen in de straat worden steeds extremer. De gedachten die dat gedrag veroorzaken lezen we elke dag op Facebook en Twitter. Voor de coronacrisis was er wel eens een gekkie die een complot naar boven toverde. Meestal volstrekt idioot, soms iets geloofwaardiger voor de naïeve lezer, maar altijd klein, voor een beperkte groep en altijd in de marge. Een hoogst enkele keer mondde het uit in een grote miniramp door een enkeling die zich al te ver had laten meesleuren door macabere gedachten.
Verklaren wat we niet begrijpen
Maar gaandeweg de crisis, die onze vrijheid inperkte, die ons regels oplegde die we niet wilden en niet eerder hadden meegemaakt, die alle ruimte lieten voor ontkenning en complotten, werd de roep om verklaring groter. Een verklaring van alles wat we niet begrepen. Zoals we vroeger de goden nodig hadden om te verklaren wat we niet begrepen, zoeken we het nu dichterbij. Ondertussen laten nagenoeg alle leiders alle ruimte voor onduidelijkheid, voor non-acceptatie en voor ernstige burgerlijke ongehoorzaamheid. Tel daarbij de wereldwijde toegankelijkheid van internet op en de voedingsbodem voor allerlei vreemde verklaringen is gelegd. Alle complotbaasjes ruiken hun kans en rusten niet voordat ook hun theorie trending wordt op Facebook.
Polderen
Is dit een organisch proces wat niet meer te stoppen is? Natuurlijk niet. En daarmee zijn we weer terug bij leiderschap. De gebruikelijke manier van sturen en regeren werkt niet in deze onconventionele tijden. In ons land zijn we gewend dat we alles in twijfel trekken, overal over discussiëren en nooit ophouden met klagen en ouwehoeren. Dat noemen we polderen en uiteindelijk wordt er een slap compromis gesloten waar niemand echt blij mee is maar waar iedereen mee kan leven. De hoogste baas lacht de problemen gewoonlijk weg en komt daar ook mee weg.
Discussiëren en blijven polderen
Maar met corona werd het menens. Toen was er geen ruimte meer voor lachen of onduidelijkheid, voor overleg of voor inspraak. Iedereen was geschrokken en bang. En we volgden (bijna) allemaal. Op een enkele werkloze dansleraar na. Maar we wilden al snel weer polderen. Meepraten, demonstreren en inspraak. Op de dam, in het park en op het strand. En daar is het misgegaan. Daar waar Jacinda Ardern in New Zealand snel en zonder enige onduidelijkheid haar land snel helemaal dicht gooide, waar Angela Merkel haar land moederlijk maar resoluut dichtgooide, bleven wij discussiëren over een intelligente lockdown. Een synoniem voor slappe hap. De geit en de kool willen sparen.
Dankzij onze uitpuilende portemonnee konden we iedereen financieel hulpverlenen en konden we ons permitteren om niet alles resoluut dicht te gooien. Inmiddels heeft zelfs het IMF aangegeven dat een korte en hevige lockdown niet alleen de enige manier is om het virus eronder te krijgen, maar dat het de minste schade toebrengt aan de economie.
Geen tijd meer voor discussie
De situatie is nu echter veel erger dan in maart. Niet alleen rukt het virus weer ernstig op, grote delen van het volk zijn psychisch in de war, slaan als vanouds hulpverleners weer in elkaar, verspreiden idiote complottheorieën en bedreigen politici, elkaar en verder iedereen met een uniform. Maar er is geen tijd meer voor discussie, voor overleg of voor halve maatregelen. We hebben de zomer al gedaan alsof het allemaal over was. We hebben nagelaten om de scholen en andere overheidsgebouwen aan te passen op ventilatie, zodat alle scholieren nu allemaal met een dikke winterjas in de kou hun lessen moeten volgen. We gingen gewoon lekker op vakantie zoals altijd, want we zouden toch eens een keertje overslaan.
Dus toch gewoon bek houden
Klaar met die halve, of zelfs geen maatregelen. Leiderschap is ook durven om impopulaire maatregelen te nemen. Niemand vindt een lockdown leuk, iedereen heeft er last van. Er zullen bedrijven failliet gaan en er zullen nog steeds mensen sterven aan corona. En toch is een duidelijk resoluut besluit veel beter dan alles maar weer proberen te behouden. Dus geen slappe persconferentie, geen mooie verhalen, niet verschuilen achter het OMT of het RIVM, maar gewoon zelf als baas zeggen dat het is zoals het is. Niet meer, niet minder. Duidelijk en zonder discussie. En optreden als het moet, zodat een boa een held wordt en niet een verrader. Zodat een verpleger weet waarvoor hij of zij het doet en hartoperaties niet worden uitgesteld omdat een student of een voetbalsupporter zich weer eens niet kon inhouden.
Blijf gezond, hou je gewoon aan de afspraken en laat je nakijken als je in complotten blijft geloven.
Reactie plaatsen
Reacties