“Denk niet in groepen, denk in mensen.”
Frits Barend vertelt over hoe zijn moeder en zijn broer in de oorlog juist door een Duitser zijn gered, terwijl ze door een Nederlander waren verraden.
Veel tweede generatie kinderen zijn echter door hun ouders opgevoed met een haat tegen de Duitsers. Logisch, omdat die ouders en grootouders vele verschrikkingen hebben meegemaakt in de oorlog. Met name de Joden hebben het zwaar moeten ontgelden, zoals bekend. Het begon met vernederingen, vervolgens openlijke vervolging en tenslotte vernietiging. Onbegrijpelijk. Maar ook voor veel Duitsers was het onbegrijpelijk. Maar wat doe je als jouw eigen land zich tegen een ander volk keert dat bovendien de schuld van alle kwaad krijgt. En er was kwaad. Er was een hele heftige crisis en iemand moest daarvan de schuld krijgen.
Daarmee wil ik niets goedpraten en geen kwaad ontkennen. Maar het kwaad in een oorlog komt meestal van mensen die vóór de oorlog weinig betekenden. Die vol frustratie in de onderste regionen van de maatschappij zaten. Die zien dan ineens hun kans schoon om eindelijk ook wat te betekenen, om eindelijk die gehate bovenlaag te kunnen domineren. Met geweld, vaak veel geweld. Met iets anders lukt het hen niet. Geweld veroorzaakt door frustratie en onmacht.
En soldaten dan? Die schieten toch? Die bombarderen en houden razzia’s. Ook daar geldt dat veel van die jongens eindelijk hun kans zagen om ‘carrière’ te maken. Gevoed door de haatpropaganda die ze niet konden pareren. Maar hoe dan ook, in oorlogstijd moet je. Niet opkomen is deserteren. En in het oorlogsrecht betekent dat de kogel. Jonge jongens die gek worden gemaakt door plicht, propaganda en patriotisme. Ga d’r maar aan staan als je negentien of twintig bent.
Het lijkt alsof ik het goed wil praten. Dat is niet aan de orde. Ik probeer alleen de woorden van Frits Barend te plaatsen in mijn eigen gedachten. Is een heel volk fout of zijn de foute mensen in de oorlog fout? Wie loopt mee uit angst voor represailles, wie loopt mee uit desinteresse voor de oorlog en de vijand en wie loopt mee uit enthousiasme voor de oorlog? En wie loopt niet mee?
Inmiddels ben ik de dienstplichtige leeftijd al lang voorbij, heb ik fouten gemaakt en gelukkig ook goede dingen gedaan. Gewoon een leven in vredestijd, zoals zovelen. Nooit geconfronteerd geweest met de keuze voor of tegen op nationaal niveau. Nooit een volk verplicht moeten haten. Maar wat zou ik hebben gedaan in die tijd, als ik toen een jongeling in Duitsland was geweest? Zou ik zijn gevlucht? Zou ik me gedwee hebben gemeld als soldaat? Zou ik vatbaar zijn geweest voor plicht, propaganda en patriotisme?
En als ik een jongeling in ons land zou zijn geweest. Zou ik me angstig gemeld hebben voor de arbeitseinsatz? Zou ik zijn ondergedoken, waardoor anderen gevaar zouden lopen voor mij? Zou ik het verzet in zijn gegaan?
Het zou mooi zijn als ik zonder enige twijfel zou kunnen zeggen dat ik absoluut heldhaftig gestreden zou hebben of het verzet in zou zijn gegaan. Maar dat kan ik niet. Het is veel te gemakkelijk om nu achteraf de held te spelen. En dus is het ook veel te gemakkelijk om alle Duitsers nu achteraf te veroordelen. Want dat is denken in groepen en niet in mensen.
Wie had ooit gedacht dat Angela Merkel de 5 mei toespraak zou houden? Een Duitse, terwijl Abdelkader Benali, een Nederlander, de eer om de 4 mei toespraak te houden, moest teruggeven omdat hij vijftien jaar geleden een foute uitspraak heeft gedaan. Wie en wat is fout? Merkel is goed, daar ben ik het helemaal mee eens. Maar is Benali fout? Als iedereen die vijftien jaar geleden een foute uitspraak deed, nu zijn werk zou moeten neerleggen, zou er ineens heel veel werkloosheid zijn. Ik ben niet zo bijbelvast, maar deze ken ik nog wel: “Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.” Van de een wordt het echter vastgelegd en van de grote meerderheid niet.
“Denk niet in groepen, denk in mensen,” van Frits Barend, behoeft dan enige aanvulling: “Denk niet in groepen, denk niet in het verleden, denk in mensen in het hier en nu, zonder het verleden te vergeten en zonder te vergeten dat we allemaal slechts mens zijn.”
Blijf gezond, blijf positief maar wel kritisch. Nooit meer oorlog!
Reactie plaatsen
Reacties